İthalat İhracat Nedir | Nasıl Yapılır | 2020 Rehberi

İTHALAT İHRACAT

İthalat ihracat bir ülkenin ekonomisinin en önemli iki öğesidir. Genellikle birbirine paralel yürüyen bu işlemler genel olarak dış ticaret olarak adlandırılır.

Biri dış satım, biri de dış alım olan bu iki işlemin birbirinin önüne geçmesi ya dış ticaret fazlasına ya da dış ticaret açığına neden olur. Türkiye genel olarak dış ticaret açığı veren ülkelerden biridir. Yıllardır ithalatı ihracatından fazla olan Türkiye, ihracatın ithalatı karşılama oranı konusunda son yıllarda ciddi bir atılım gösterse de çok parlak sonuçlara imza atamamıştır.

Türkiye’nin son 10 yıllık ihracat ve ithalat grafiğine bakıldığında hem dış satım hem de dış alım yapılan geleneksel ülkeler bloğu oluştuğu görülür.  Almanya en çok ihracat yapılan ülke liderliğini kimseye bırakmazken, en çok ithalat yapılan ülkenin ise Çin olduğu görülmektedir.

• İhracat ithalat rakamları 2019 yılında hangi seviyedeydi?
• İthalat yapılan ülkeler hangi ülkelerdir?
• İhracatın yıldız ülkeleri yerlerini korudu mu?

Yazımızda bu soruların yanıtlarını ayrıntıları ile bulabilirsiniz.

Ama öncelikle bu 2 kavramın tanımı ile başlayalım.

İTHALAT NEDİR?

İthalat ihracat konusunu detayları ile inceleyeceğimiz bu yazıda önce ithalat nedir sorusunu yanıtlamamız gerekiyor.

İthalat tanım olarak başka ülkelerde üretilen ve ithalatı serbest olan ürünlerin, gümrük mevzuatına uygun olarak ülkedeki alıcılar tarafından satın alınmasıdır. Dışalım da denilen ithalat, ihracatın anti tezi gibidir. Dış ticaret verilerinin en önemli işlemlerinden biri olan ithalat, ihracatla birlikte ülkenin dış ticaret dengesini oluşturan en önemli ikinci işlemlerdendir.

İthalat nedir sorusunun yanıtından sonra en çok ithalat yaptığı ülkeler sıralamasına göz atalım.

İTHALAT YAPTIĞIMIZ ÜLKELER

En çok ithalat yaptığımız ülkeler sıralamasında Rusya 2019’da da ilk sırayı aldı. Rusya’yı sırasıyla Çin, Almanya, ABD ve İtalya izledi. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat toplam ithalatın yüzde 38’8’ine tekabül etmektedir. TÜİK verilerine göre bu ülkelerden yapılan ithalat rakamsal bazda;

• Rusya: 22 milyar 454 milyon dolar
• Çin: 18 milyar 497 milyon dolar
• Almanya: 17 milyar 976 milyon dolar
• ABD: 11 milyar 186 milyon dolar
• İtalya: 8 milyar 612 milyon dolardır.

Öte yandan ilk 5 ülkeyi Hindistan- Fransa- Güney Kore, Birleşik Krallık, Birleşik Arap Emirlikleri, İspanya, Japonya, İran, İsviçre, Belçika, Hollanda, Ukrayna, Brezilya, Irak ve Romanya takip etmektedir

TÜİK verilerine göre Türkiye’nin ithalatı 2018 yılında 223 milyar 039 milyon 038 bin 051 dolarken bu rakam 2019’da yüzde 9 oranında düşüş göstermiş ve 202 milyar 454 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İlk 20 ülke Türkiye ithalatının yüzde 70’inden fazlasının yapıldığı ülkeler olarak kayıtlara geçmiştir.

Türkiye bu ülkelerden genel doğal gaz ve petrol, otomotiv ve elektronik ürünlerinin yanı sıra elektronik cihazlar, haberleşme araçları, tıbbi cihazlar başta olmak üzere elektronik ürünler ithalatı yapmaktadır.

İTHALAT NASIL YAPILIR?

Gelelim ithalat nasıl yapılır? sorusunun yanıtına…

İthalat yapılabilmesi için öncelikle yurt dışından satın alınacak bir ürünün belirlenmesi gerekir. Dış alım işlemini Türkiye Cumhuriyeti’nde ikamet eden, vergi numarası olan tüzel veya gerçek bir kişi yapabilir.

Gerçek kişilerde T.C. kimlik numarası ithalata başlamak için yeterlidir.

İlk defa ithalat yapacak işletmelerin ise Gümrük İdaresi’ne kayıt olmaları gerekmektedir.

İTHALAT KAYIT BELGESİ

İthalat kayıt belgesi tekstil ve konfeksiyon ürünleri ithalatı yapmak isteyen ithalatçıların, gerçekleştirecekleri ithalata ilişkin bilgileri, ithalattan önce Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından yetkilendirilen Kayıt Merkezlerine kaydettirmeleri için düzenlenen bir belgedir. Kayıt belgesinin süresi 60 gündür ve bu süre uzatılmamaktadır.

İthalatçı kayıt belgesi veya elektronik ortamdaki kaydının ürünleri alan tarafından ilgili gümrük idaresine sunulması zorunludur.

İthalat kayıt belgesi başvurularından istenen bilgi ve belgelere EBirlik.org internet sayfasından ulaşılabilir.

İTHALAT BEYANNAMESİ

İthalat beyannamesi, ithal edilen eşyanın gümrük işlemleri sırasında, eşyanın niteliği ve değeri üzerinden gümrük idaresine sunulan beyannamedir. Gümrük idaresince alınacak vergiler ithalat beyannamesi beyan değerleri üzerinden tahsil edilir.

İTHALAT MUHASEBE KAYDI

İthalat muhasebe kaydı, ithal edilen ürününü maliyetinin saptanması ve tek düzene uygun yevmiye kayıtlarının yapılması işlemine verilen addır.  

İthalat muhasebe kaydı oluşturulurken önemli olan ithal edilen ürünün bedelinin ne şekilde ödeneceğidir. İthalat muhasebe kayıtları bu ayrıntıya göre işlenir.

İTHALATÇI GARANTİSİ NEDİR?  

İthalatçı garantisi nedir?

Yurt dışından alınan ürüne, ithalatı gerçekleştiren firmanın garanti taahhüdü vermesidir. Yurt dışından getirilen bir ürünün garantisi normalde olmazken, ithalatçı garantisi söz konusuysa, ürünü ithal eden firma ürünlere garanti desteği veriyor.

İTHALAT YOLUYLA KAYDEDİLEN IMEI NEDİR?

İthalat yoluyla kaydedilen IMEI, yurt dışından getirilen telefonların ülkemizde kullanılabilmesini sağlayan işlemdir. Telefonların ithalinden sonra yaşanacak pek çok problem ile bu imei numarası kullanılarak çözülebilir. Imei sorgulamasında, ithalat yoluyla kaydedilen IMEI yazısı çıkıyorsa bu telefonunuzu rahatlıkla kullanabileceğiniz, herhangi bir sorun olmadığı anlamına gelir.

İHRACAT NEDİR?

İthalat ihracat konusunun ikinci ayağı ise ihracattır.

Burada ihracat nedir sorusu da ithalat nedir sorusunun ardından yanıtlanması gereken ikinci en önemli soru olarak karşımıza çıkıyor.”İhracat, işletmelerin ürettikleri mal ve hizmetleri dış pazarlara sunması ve satması”dır. Bu satış döviz cinsinden yapılır ve ülke ekonomisine döviz girdisi sağlanır. İhracat bu açıdan ülkeye yurtdışından para akışını sağlayan iş ve işlemler bütünüdür.

İhracat nedir sorusuna aslında öncelikle ilk kez ihracat yapacak kişi ya da kurumlar yanıt arar. Çok fazla karmaşık işlemi içinde barındıran yurt dışı satış yapabilmenin prosedürlerini yerine getirebilmek için ihracat ne demek sorusuna tam bir cevap bulunmalı ve ondan sonra dış satım işlemlerine başlanmalıdır.

Türkiye ihracatının son 10 yılına bakıldığında ilk sırada hep Almanya’nın olduğu görülür. Coğrafi yakınlık bu liderlikte etkili bir gerekçe olsa da asıl olarak Türkiye’de faaliyet gösteren Alman firmalarının etkisi, tekstil ve gıda ürünlerinin Türkiye’de daha ucuz olması, orada yaşayan Türk vatandaşlarının ihtiyaçlarını Türkiye’den sağlamaları Almanya’yı ihracat yapılan ülkeler arasında birinci sıraya çıkaran diğer nedenlerdir.

Türkiye son yılarda karşı karşıya kaldığı kriz ortamından ihracat hamlesi ile çıkmaya çalışan bir ülkedir ve 2020 Ocak ayı itibariyle ülkede tam 90 bin 617 ihracatçı firma vardır.

İHRACATÇI BİRLİKLERİ

İhracatçı Birlikleri Türkiye’de dış satım yapmak isteyen hemen herkesin yolunun düştüğü yerlerin başında gelir.

Türkiye’de ihracatçı olabilmek için ihracatçılar birliği gibi meslek kuruluşları ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı aracılığı ile verilen ve ihracı yapılacak konu ile sınırlı olan “ihracatçı belge ve ruhsatnamesi”ne sahip olmak mecburidir.

Türkiye’de bu birlikler Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) çatısı altında faaliyet gösterirler. 13 ihracatçı birliği vardır. İhracatçılar birlikleri bölgesel olabildikleri gibi ihraç edilen ürüne göre sektörel de olabilir. Bu yapılanma uzmanlaşmayı da beraberinde getirmiştir.

Türkiye’de faaliyet gösteren ihracatçı birlikleri şunlardır:

• Akdeniz İhracatçı Birlikleri
• Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği
• Denizli İhracatçılar Birliği
• Doğu Anadolu İhracatçılar Birliği
• Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği
• Ege İhracatçı Birlikleri
• Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri
• İstanbul İhracatçı Birlikleri
• İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri
• İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri
• Karadeniz İhracatçı Birlikleri
• Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri
• Uludağ İhracatçı Birlikleri

İHRACAT NASIL YAPILIR?

İhracat nedir ve nasıl yapılır? sorusuna yanıt verme aşaması dış satımın en çok zaman harcanan kısmıdır.

İhracat nedir sorusuna hem yapılan araştırmalar hem de ihracatçı birliklerinden alınan bilgiler ile yanıt bulan dış satım yapacak kişi ve kurumlar, gerekli yerlere üye olup, gerekli belgeleri aldıktan sonra hiç satış yapmasalar da artık birer ihracatçıdırlar. Artık sıra zaten sıra müşterinin bulunmasındadır.

İhracat yapmak için dünyayı dolaşmaya, yeni müşteriler bulmaya günümüz teknolojisinde çok da ihtiyaç yok. Ancak uluslararası fuarlar yeni müşterilerin bulunması için hala en verimli kaynaklar olarak kabul ediliyor.

Ayrıca ticari heyetlere katılımla birlikte, son yıllarda internet ve sosyal medya da yeni müşteri bulunmasında oldukça etkilidir.

Eldeki ürünün satılacağı müşteri bulunduktan sonra sözleşme imzalanır, gerekli olan diğer belgele alınır. Sipariş kesinleştiğinde ihraç ürününün üretimi/ ambalajlanması/ yüklemeye hazır hale getirilmesiyle ihracat ürünü hazır hale gelmiş olur.

Bir sonraki adım ürünlerin yurt dışına gönderilme yolunun belirlenmesidir. Ürünleri taşıyacak firma ile anlaşılıp yükleme gerçekleştirilir. Gümrük Müşavirliği firmasıyla da görüşülerek, İhracatçı firma, nakliye firması, gümrük firması tarafından kendi sorumluluklarında olan belgeler hazırlanır.  Bu belgeler “Çeki listesi, Fatura, Konşimento, A.TR – EUR.1 – Menşe Şehadetnamesi Serbest Dolaşım Belgeleri, Gümrük Beyannamesi“ gibi belgelerdir.

Son olarak ihraç ürünün gümrük işlemleri gümrük bölgesinde yapılarak yurt dışına çıkışı gerçekleştirilir.

NASIL İHRACAT YAPABİLİRİM?

Nasıl ihracat yapabilirim sorusu, ihracat ne demek sorusundan sonra gelen bir başka önemli sorudur. Bu soruyu daha çok KOBİ niteliğindeki şahıs firmaları ya da e- ticaret ile dış satım yapacaklar sorar ve yanıt ararlar. Kurumsal firmaların uluslararası satış yaparken izlediği bütün adımlar KOBİ’ler tarafından da izlenirse başarılı ihracat operasyonları gerçekleştirebilir.

Ürüne uygun pazar ve müşteri bulunması, gerekli anlaşmaların yapılması, izinlerin alınması, ürünlerin hazırlanması, nakliyenin gerçekleştirilmesi gibi adımlar sırasıyla KOBİ’ler tarafından da atılması gereken adımlardır.

Böylece ihracat nasıl yapabilirim sorusuna doğru bir cevap da uygulamalı olarak verilmiş olur.

İHRACAT GENELGESİ

İhracat genelgesi Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından dış satım bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin yayınlanan genelgedir. Bu genelgeye göre fiili uluslararası satışı gerçekleştirilen işlemlere ilişkin ihracat bedellerinin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez. İhracat genelgesi ile 180 gün 2 azami süre olup bedellerin ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin yurda getirilmesi esastır.

İHRACAT DESTEKLERİ 

İhracat destekleri, üretim, pazarlama ve markalaşma gibi aşamalarda devlet tarafından verilen ve ihracatçıyı ciddi anlamda rahatlatan desteklerdir.

Bu ihracat destekleri;

• Yurt dışı fuar desteği
• Tasarım desteği
• Yurt dışı birim marka tanıtım desteği
• Pazara giriş belgeleri desteği
• Yurt içi fuar desteği şeklinde olabiliyor.

İHRACAT FAZLASI

İhracat fazlası, ihraç etmek için üretilmiş ama elde kalmış ürünleri anlatır. Alışverişe çıkan hemen herkes dönem dönem mağaza vitrinlerinde bu tanımlamaya denk gelir. Türkiye’de özellikle tekstil ve gıda sektöründe faaliyet gösterip yurt dışı satış yapan firmalar dışarıya gönderilecek satışlarda genellikle fazla üretim yapıyorlar ve bunu iç pazarda satışa sunuyorlar. Kimi zaman defolu ürünler de elde kalıyor ve bu defolu ürünler de “ihracat fazlası” olarak alıcı bekliyor. Bu ürünler genelde toptan satışa çıkarılır ve bir girişimci tarafından tamamı satın alındıktan sonra son tüketiciye sunulur. 

İHRACATTA E-FATURA

İhracatta e-fatura kullanımı 1 Temmuz 2017 tarihinden itibaren gündeme geldi. Çünkü Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından, 1 Temmuz 2017 tarihi itibari ile ihracat e-fatura ve tax-free faturalarının da e-fatura uygulaması kapsamına aldı. Bu  uygulama ile birlikte ihracat süreçleri de elektronik ortama taşındı.

E-fatura kayıtlı kullanıcılarının düzenleyeceği ihracat faturalarının e-fatura olarak düzenlenmesi zorunluluğu sadece mal ihracında söz konusudur. Hizmet ihracında yine kağıt fatura kullanımı devam etmektedir.

Elektronik Ticaret Gümrük Beyanı (ETGB) – mikro ihracat da e-fatura kapsamına girmektedir.

Mikro ihracata ilişkin kesilecek faturalar gönderici e-arşiv kullanıcısı ise e-arşiv fatura, değilse kağıt ortamında kesilmeye devam edilecektir.

İHRACAT TESLİM ŞEKİLLERİ

İhracat teslim şekilleri çeşitlidir. İhracat teslim şekilleri listesi aşağıdaki gibidir:

• İşyerinde Teslim / Ex Works (EXW)
• Taşıyıcıya Masrafsız / Free Carrier (FCA)
• Taşıma Ödenmiş Olarak / Carriage Paid To (CPT)
• Taşıma ve Sigorta Ödenmiş Olarak / Carriage and Insured Paid To (CIP)
• Terminalde Teslim / Delivered At Terminal (DAT)(Yürürlük: 01.01.2011)
• Belirlenen Yerde Teslim / Delivered At Place (DAP)(Yürürlük: 01.01.2011)
• Gümrük Vergileri Ödenmiş Olarak / Delivered Duty Paid (DDP)
• Gemi Doğrultusunda Masrafsız / Free Alongside Ship ( FAS)
• Gemide Masrafsız / Free On Board (FOB)
• Masraflar ve Navlun / Cost and Freigh (CFR)
• Masraflar, Sigorta ve Navlun / Cost,İnsurance And Freight (CIF)
• Sınırda Teslim / Delivered At Frontier (DAF)(2011 Yılında Yürürlükten Kaldırılmıştır)
• Gemide Teslim / Delivered Ex Ship (DES)(2011 Yılında Yürürlükten Kaldırılmıştır)
• Rıhtımda Teslim ( Gümrük Vergi ve Harçları Ödenmiş Olarak ) / Delivered Ex Quay (Duty Paid) (DEQ)(2011 Yılında Yürürlükten Kaldırılmıştır)
• Gümrük Resmi Ödenmemiş Olarak Teslim / Delivered Duty Unpaid (DDU)(2011 Yılında Yürürlükten Kaldırılmıştır)

İhracat teslim şekilleri 27 Eylül 2010’da ICC (Milletlerarası Ticaret Odası) tarafından revize edildi. Bu değişiklikler 1 Ocak 2011 tarihinden devreye alındı ve ihracat teslim şekilleri o tarihten bu yana mevcut şekliyle yürürlükte. Yapılan bu son değişiklikte  bazı teslim şekilleri kaldırıldı 2 yeni uygulama devreye alındı ve teslim şekillerinin sayısı 13’ten 11’e inmiş oldu.

İHRACAT MUHASEBE KAYDI

İhracat muhasebe kaydı ve ödeme şekilleri de dış satımda üzerinde önele durulması gereken konular arasındadır.

İhracatta ödeme şekilleri ve muhasebe kaydı şu şekilde gerçekleşmektedir:

• Peşin Ödeme
• Havale
• Nakit Ödeme
• Prefinansman (Ön Ödeme)
• Red Klauslu Akreditif

İHRACAT RAKAMLARI

İhracat rakamları 2019’da Türkiye açısından başarı olarak kabul edilebilir. TÜİK’in 2019 yılı için açıkladığı geçici dış ticaret verilerine göre yüzde 2,1 artarak 171 milyar 531 milyon dolar olarak gerçekleşti.

2018 yılında bu rakam 168,1 milyar dolardı. 2020 yılı ihracat hedefi ise 190 milyar dolar olarak belirlendi.

İHRACAT YAPTIĞIMIZ ÜLKELER

İhracat yaptığımız ülkeler sıralaması ise 2018’e göre değişiklik göstermedi.  Almanya yine listenin ilk sırasında yer aldı.

TÜİK geçici verilerine göre en çok ihracat yaptığımız ülkeler sıralamasının ilk 5 ülkesi şöyle:

1. Almanya: 15.4 milyar $
2. İngiltere: 10,87 milyar $
3. İtalya: 9,2 milyar $
4. Irak: 8.9 milyar $
5. ABD: 8,05 milyar $

İlk 5 ülkeyi sırasıyla İspanya, Fransa, Hollanda, İsrail, Romanya, Rusya, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır, Polonya, Belçika, Suudi Arabistan, Çin, Bulgaristan,İran ve Fas takip etmektedir.

2019’da tekstil, otomotiv, çelik, maden, zeytinyağı ve tütün sektörlerinde ihracat azaldı ancak üç sektördeki artış ortalamanın üzerine çıktı: savunma, kimya ve mobilya. Savunma sanayi ihracatı 600 milyon dolar, mobilya ihracatı 500 milyon dolar, kimyevi ürünler ihracatı ise 3 milyar dolar arttı.

İHRACAT LİSTESİ

İhracat listesi Türkiye İhracatçılar Meclisi tarafından oluşturuldu ve listede ülkemizin en çok ihracat yapan 1000 firması bulunuyor. İhracat listelerinin başını genellikle otomotiv şirketleri çekiyor.

İhracat listeleri her yıl firmaların dış satım rakamlarına göre değişkenlik gösteriyor. Listenin 2017 şampiyonları sırasıyla Ford Otosan, Toyota Otomotiv, Tofaş Otomotiv, Oyak Renault ve Türkiye Petrolleri olurken, 2018’de ilk 3 aynı kalmış ama 4. sıraya 2 sıra birden yükselen Kibar Dış Ticaret, 5. sıraya da bir önceki yıl 12. sırada yer alan TGS Dış ticaret yerleşmiş.