Gümrük vergisi hesaplama, özellikle yurtdışından ürün getirmek isteyen girişimciler ile uluslarararası satış yapanların ihracat yapılan ülkede karşı karşıya kaldığı bir türü vergidir. Yurtdışından ürün getirmek isteyen girişimciler getirdikleri ürünler için ne kadar vergi ödeyeceklerini öğrenmek isterler. Bu bilgi onlara getirdikleri ürünlerin toplam maliyetini vermesi açısından önemlidir. İhracatçılar da ürünlerini satarken ödeyecekleri gümrük vergisini hesaba katmak zorundadırlar. Zira bu rakam onlar için ekstra bir maliyet anlamına gelmektedir.
GÜMRÜK VERGİSİ NEDİR?
“İthalatta ve ihracatta gümrük idaresi tarafından alınan bir vergi türüdür” tanımlaması gümrük vergisi nedir sorusunun cevabıdır. Hemen her ülke kendi sanayisini korumak için gümrük vergisi alır. Aslında gümrük duvarlarını yükseltmesinin tüm gerekçesi de ülkede üretilebilen bir ürünün yurtdışından getirilmesinin önüne geçmektir. Bu nedenle ülkeler olabildiğince yüksek gümrük vergisi uygulamak isterler.
GÜMRÜK VERGİSİ NE KADAR?
Gümrük vergisi ne kadar ödenecek sorusunun yanıtı ise ithal edilen ürüne göre değiştiği gibi, ihracat yapılan ülkenin gümrük vergi oranlarına bağlıdır.
Gümrük vergisi oranı, Avrupa Birliği ülkelerinden sipariş edilen ürünlere yüzde 18, Çin başta olmak üzere diğer ülkelerden sipariş edilen ürünlerde ise yüzde 20 oldu. Öte yandan Mayıs 2018’den bu yana Türkiye’ye posta ve kargo yoluyla gelen tüm gönderilere, bedeli ne olursa olsun yüzde 18 veya yüzde 20 oranında gümrük vergisi uygulanmaya başladı.
Ayrıca ürünler için kilo sınırı da var. Yukarıda verdiğimiz oranlar 30 kg ve altı ürünler için geçerli olurken, 30 kg üstü için gümrük vergisi oranı yüzde 48’e kadar çıkmaktadır.
GÜMRÜK VERGİSİ NASIL ÖDENİR?
Gümrük vergisi nasıl ödenir? sorusunun yanıtına gelirsek. İthal ettiği ürünler için gümrük vergisini ödemek isteyenler, ülkenin gümrük departmanına gitmekle yükümlüdürler. Söz konusu departmana giden mükellefler getirttikleri ürünlerin niteliğine ve geldiği ülkeye göre çıkan gümrük vergisini ödedikten sonra ürünleri Gümrük İdaresi’nden teslim alabilirler. Vergi ödenmediği sürece ürünlerin alınması söz konusu bile olmaz. Ürünler gümrükte vergisinin ödeneceği güne kadar bekletilir Bu bekleme süresi boyunca depoda bekletile ürünler için ayrı bir bedel de ödenir. Kişi ya da kurumların bu durumla karşılaşmamak için önceden yaptıkları gümrük vergisi hesaplama işlemi ile öğrendikleri vergi miktarını hemen yatırmaları lehlerine olacaktır.
Türkiye’de bu departman Gümrükler Genel Müdürlüğü’dür. Hem kara giriş kapılarında, hem liman girişlerinde bulunan gümrük idaresi hem de havalimanlarındaki gümrük idareleri bu verginin ödenebildiği mercilerdir.
GÜMRÜK VERGİSİ NELERDEN ETKİLENİR?
Gümrük vergisi yukarıda değindiğimiz gibi ithal edilen ürünün ne olduğuna göre değişir. Herhangi bir gıda ürünü ile değerli eşyanın vergi oranının aynı olması doğal olarak beklenemez.
Öte yandan ürünün hangi ülkeden getirildiğine ya da hangi ülkeye gönderildiğine göre de vergi oranları değişir. Ülkeler kendi iç politikalarına uygun şekilde vergi oranları belirlemektedirler. Hangi ülkede hangi oranda vergi uygulanmaktadır mutlaka iyice araştırılmalıdır.
Avrupa Birliği ülkelerine yapılan ihracatta uygulanan vergi ve tarifeler sistemine TARIC denmektedir. Bu uygulama ve tarifeleri TARIC web sayfası üzerinden öğrenebilirsiniz.
TARIC Avrupa Birliği tarafından hazırlanan, üye ülkelere yapılacak ihracatta ürün bazında, ülkelere göre uygulanan vergi ve tarifelerin en güncel biçimde yayınlandığı web sitesidir. 19 ayrı dilde yayın yapmaktadır.
Avrupa Birliği TARIC Web sayfasına, http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds2/taric/taric_consultation.jsp?Lang=en&redirectionDate=20101130 adresine tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Öte yandan gümrük vergisi olmayan ülkeler olabildiği gibi vergisiz ürünler de vardır. Örneğin Bosna Hersek bu ülkelerden biridir. Gümrük vergisinin olmadığı ülkeleri araştırıp, bu ülkelere ihracat yapmak, ihracatçı için daha kazançlı bir yol olarak kabul edilebilir.
GÜMRÜK VERGİSİ NASIL HESAPLANIR?
Gümrük vergisi üründen ürüne değişiklik gösterir.Hangi üründen ne kadar Gümrük Vergisi alınacağı ürünün Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu’na (GTİP) göre belirlenir. Ülkemizde, GTİP Gümrük Tarife Cetveli’nde 12’li koda verilen isimdir. Gümrük vergisi hesaplama yapmadan önce ürünün GTİP kodunu öğrenmek gereklidir.
Gümrük Müsteşarlığı, her yıl GTİP numaraları ve açıklamalarının yer aldığı Gümrük Tarife Cetvelini yayımlamaktadır. Zira bu tariflerde değişiklikler olmaktadır. GTİP değişik platformlardan öğrenilebilir. Örneğin Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği bu platformlardan biridir.
GÜMRÜK VERGİSİ HESAPLAMA ARACI
Gümrük vergisi hesaplama aracı, hesap işlemi için gerekli bu bilgiler öğrenildikten sonra kolaylıklar işlem yapılabilen araçlardır. Değişik platformlarda yer alan hesaplama araçları, yurtdışından ürün getirecek. Yada yurtdışı satış yapacak kişi ve kurumlara yol gösterici olmaktadır.
Söz konusu hesaplama araçlarında yer alan hesaplama formülü kullanılarak Çin’den ithal edilmek istenen oyuncaklar için ne kadar gümrük vergisi ödeneceği bilgisine kolayca ulaşılabilir. Ya da Rusya’ya ihraç edilmek istenen narenciye ürünleri için ne kadar vergi ödemesi gerektiği hemen öğrenilebilir.
Sonuç olarak gümrük vergisi hesaplama araçları ile ödenecek vergi tutarı aşağı yukarı ortaya çıkar. Çünkü hesaplama sonucunda çıkan rakama ek vergiler uygulanan durumlar da söz konusudur. Bu da vergi oranını biraz daha artırır.
GÜMRÜK VERGİSİ SORGULAMA
Gümrük vergisi sorgulama, ne kadar vergi ödeyeceğinin öğrenmek isteyen her kurum ve kişinin yaptığı işlemler arasındadır. Bu işlem T.C Ticaret Bakanlığı’nın internet sitesinden gereken bilgileri vererek kolayca yapılabilir.
Ticaret Bakanlığı’nın verdiği bu hizmeti ihracatçı birliklerinin yanısıra de sanayi ve ticaret odaları da kullanıcılarına sunmaktadır. Sorgulama panelini kendi internet sayfalarında paylaşan bu kurumlar kolaylıkla gümrük vergisi sorgulama yapılabilmesine imkan tanımaktadır. Diğer taraftan e- devlet sistemi üzerinden de sorgulama işlemi kolayca yapılabilmektedir ki bu seçenek her Türk vatandaşının kolaylıkla ulaşabileceği bir platformdur.
TÜRKİYE’NİN İHRACAT- İTHALAT PROFİLİ VE GÜMRÜK VERGİSİ
Tüm bu açıklamalar ışığında Türkiye’nin en çok ihracat ve ithalata yaptığı ülkelere ve ürünlere de göz atmak gerekir.
2019 yılında Türk girişimciler en çok Rusya’dan ithalata yaptılar. Bu da demek oluyor ki en çok bu ülkeden getirilen ürünler için gümrük vergisi ödendi.
Rusya’da 22 milyar 454 milyon dolarlık ithalat yapan iş insanları Çin’den yapılan 18 milyar 497 milyon dolar alım için de hatırı sayılır bir gümrük vergisi ödediler. Öte yandan Almanya, ABD ve İtalya da en çok ithalat yapılan ülkeler sıralamasında yer aldılar ve gümrük vergisi ödenmesini sağladılar.
Türkiye’de en çok gümrük vergisi en çok ithal edilen ürünler olan doğal gaz ve petrol, otomotiv ve elektronik ürünlerinin yanı sıra elektronik cihazlar, haberleşme araçları, tıbbi cihazlar başta olmak üzere elektronik ürünler için ödenmiştir.
Öte yandan Türk ihracatçılar da ihracatı gerçekleştirdikleri ülkelerin kasalarına hatırı sayılır oranda gümrük vergisi ödemişlerdir. Bu açıdan bakarsak Türkiye en fazla gümrük vergisi, en çok ihracat yaptığı Almanya’ya ödemiştir.
2019’da Türkiye Almanya’ya 15.4 milyar dolar, İngiltere’ye 10,87 milyar dolar, İtalya’ya 9,2 milyar dolar, Irak’a 8.9 milyar, ABD’ye de 8,05 milyar dolarlık ihracat yapmıştır. Yani bu ülkeler Türk girişimcilerin en çok gümrük vergisi ödediği ülkeler listesinde de üst sıralardadır.
Ülkemizin geleneksel ihraç ürünleri ise otomotiv, hazır giyim ve tekstil ürünleri, beyaz eşya, gıda ve tarım ürünleri olarak öne çıkmaktadır. Bu ürünler de Türk ihracatçısının en çok gümrük vergisi ödediği ürünler olarak öne çıkmaktadır.